Lễ Hầu Thánh- Cung nghênh Tiệc Thoải

• Mẫu Hàn Sơn (母 翰 山): Tương truyền vào năm Hồng Đức (Vua Lê Thánh Tông năm 1470) sai Thái úy Lê Thọ Vực chấn ải ngã ba sông Mã, nơi “rừng thiêng nước độc”. Trong lúc tình thế nguy cấp bỗng có người phụ nữ xiêm áo trắng (sau này gọi là Mẫu Đệ Tam) từ trên mây bước xuống bên võng mà rằng: “Hãy về nơi Nhị sơn hạ thủy vây hãm, cầu Mẫu thoải (mẹ nước) tất ứng linh”. Y lời, mạc Tướng về nơi Chí Thủy (Đền Hàn Sơn bây giờ) bố trí binh trận. Khi nước triều dâng lên cũng là lúc quân Mạc kéo đến, mạc Tướng cho thuyền nhỏ ra khiêu chiến, giả thua chạy về. Khi quân Mạc kéo vào nơi phục binh bị mạc Tướng cho quân ra đuổi đánh, quân giặc chết vô kể, máu nhuộm đỏ sông.

• Cô Bơ Bông (姑 巴 芃): Trong dân gian vẫn còn lưu truyền lại câu chuyện sau: Vào những năm đầu khởi nghĩa, quân ta (ý nói nghĩa quân do Lê Lợi chỉ huy) vẫn còn yếu về lực lượng, thường xuyên bị địch truy đuổi, một lần Lê Lợi (có sách nói là Lê Lai) bị địch đuổi đến ngã ba sông Thác Hàn ở Hà Trung thì gặp Cô Bơ đang tỉa ngô liền xin cô giúp đỡ. Cô bảo người lấy quần áo nông dân mặc vào, còn áo bào thì đem vùi xuống dưới ruộng ngô rồi cùng cô xuống ruộng giả như đang tỉa ngô. Vừa lúc đó thì quân giặc kéo đến, chúng hỏi cô có thấy ai chạy qua đo không thì cô bảo rằng chỉ có cô và anh trai (do Lê Lợi đóng giả) đang tỉa ngô, thấy vậy quân giặc bỏ đi. Lê Lợi rất biết ơn cô, hẹn ngày sau đại thắng khải hoàn sẽ rước cô về triều đình phong công và phong cô làm phi tử. Sau đó cô cũng không quản gian nguy, bí mật chèo thuyền trên ngã ba sông, chở quân sĩ qua sông, có khi là chở cả quân nhu quân lương. Có thể nói trong kháng chiến chống Minh thì công lao của cô là không nhỏ.